|Carbon Border Adjustment Mechanism چیست؟ سازوکار تعدیل کربن مرزی اروپا و پیامدهای آن برای صنایع و صادرات ایران
با تشدید تغییرات اقلیمی و تبدیل آن از یک دغدغه زیستمحیطی به یک متغیر کلیدی اقتصادی، اتحادیه اروپا سازوکاری تحت عنوان CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) یا «سازوکار تعدیل کربن مرزی» را به اجرا گذاشته است؛ سیاستی که بهطور مستقیم بر تجارت بینالملل، رقابتپذیری صنایع و زنجیرههای تأمین جهانی اثر میگذارد.
CBAM چیست؟
ابزاری سیاستی است که اتحادیه اروپا برای جلوگیری از پدیده «نشت کربن» طراحی کرده است. نشت کربن زمانی رخ میدهد که صنایع پرکربن به دلیل مقررات سختگیرانه زیستمحیطی، تولید خود را به کشورهایی با قوانین آسانتر منتقل کرده یا کالاهای پرکربن از خارج وارد بازار اروپا شوند.
بر اساس CBAM، کالاهای وارداتی به اتحادیه اروپا باید هزینهای معادل قیمت کربن پرداختی تولیدکنندگان اروپایی را متحمل شوند؛ به بیان ساده، کربن نیز در مرز قیمتگذاری میشود.
چرا CBAM برای اقتصاد جهانی مهم است؟
CBAM صرفاً یک مقرره اروپایی نیست، بلکه سیگنالی از آینده اقتصاد جهانی است. از مهمترین پیامدهای آن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
پایان تدریجی مزیت رقابتی مبتنی بر انرژی ارزان و آلایندگی بالا
ورود رسمی اقلیم به قلب سیاستهای تجاری و تصمیمگیری اقتصادی
الزام شرکتها به اندازهگیری، گزارشدهی و راستیآزمایی انتشار کربن (MRV)
الگوسازی برای سایر اقتصادهای بزرگ جهان
پیامدهای CBAM برای بنگاهها و صادرات ایران
اجرای CBAM پیامدهای مستقیمی برای صنایع صادراتمحور ایران بهویژه در حوزههایی مانند سیمان، فولاد، آلومینیوم، کودهای شیمیایی و انرژی دارد. از این پس، بنگاهها نهتنها بر اساس قیمت و کیفیت محصول، بلکه بر مبنای شدت کربن محصول قضاوت میشوند.
این موضوع نیاز به محاسبه ردپای کربن، شفافیت دادهها، اصلاح استراتژی تولید و حرکت به سمت بهرهوری انرژی و فناوریهای کمکربن را بیش از پیش ضروری میکند.
تهدید یا فرصت؟
هرچند این ساز و کار در نگاه نخست یک محدودیت تجاری به نظر میرسد، اما میتواند به فرصتی برای ارتقای رقابتپذیری بنگاهها تبدیل شود. شرکتهایی که زودتر به سمت مدیریت دادهمحور کربن، بهبود فرایندها و توسعه «هوش سبز» حرکت کنند، در بازارهای بینالمللی آینده جایگاه بهتری خواهند داشت.
انجمن مدیریت سبز ایران با رویکرد نسل چهارم مدیریت سبز، CBAM را نه یک مالیات، بلکه ابزاری برای حکمرانی اقلیم و ارتقای تصمیمگیری اقتصادی میداند؛ جایی که داده، انسان، سیستم و فناوری بهصورت همزمان در خدمت کاهش کربن و افزایش رقابتپذیری قرار میگیرند.
📥 دانلود دفترچه: CBAM